Osmanlılarda Esrar ve Esrarkeşler

Hayaller Sancağının Kuru Sarhoşları: Osmanlılarda Esrar ve Esrarkeşler,
kimileri için bela olan, kimileri içinse başka dünyaların kapılarını
aralayan eşsiz bir sırrın Anadolu’daki ilginç serüvenini ele alıyor.
Esrarın, yarattığı “kuru” sarhoşluk karşısında tahtından olmak istemeyen
“sulu” sarhoşluğun müsebbibi şarapla kavgasını, Tanrı’ya dolaysız yoldan
ulaşmayı arzulayan dervişler elinde ayinlerin değişmez bir parçası haline
gelişini kendine konu ediyor. Toplumun her kesiminden kişiler arasına
sokularak hekimler elinde ilaçken, sokaklarda akla düşman bir zehre,
şairler ve edipler elinde vazgeçilmez edibi bir motife, fırsatçılar gözünde
gelire nasıl dönüştüğünü ve idarenin bunu önlemeye yönelik sarf ettiği
bin bir türlü çabayı, tüm serüveniyle, detaylı, incelikli ve eğlenceli bir
anlatımla okura sunuyor.
“Bugün adı anıldığında çoğunlukla ahlâki ve yasadışı çağrışımlar
uyandıran esrar, son birkaç yüzyılın deney tüplerinde yaratılan tehlikeli
yapay hazlarından efsanelerle örülü benzersiz geçmişiyle ayrılır.
Sınırlandırılması güç tarihi, elden ele değişen birbiriyle çelişkili sayısız
rolle doludur. Yarattığı bugün dahi merak konusu hallerle [esrar],
kiminde korkakların cesaret, kederlilerin neşe, iktidarsızların şehvet,
hayalgücü yoksunlarının ilham kaynağı; kiminde uyumsuzların direniş,
avarelerin avuntu, manevi kasları zayıfların esrime aracı; kiminde ise
düpedüz beladır.”
ONUR GEZER